Tình dục chiếm một phần quan trọng trong cuộc sống của phụ nữ. Hoạt động tình dục lành mạnh và đúng cách là một trong những dấu hiệu của sức khỏe thể chất và tinh thần cũng như chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, chu kỳ đáp ứng tình dục ở nữ giới lại chịu tác động bởi nhiều yếu tố có thể kể đến như tuổi, đặc điểm nhân khẩu xã hội học, yếu tố về bạn tình, các rối loạn tâm lý, bệnh lí mạn tính và có thai.

Hình 1. Rối loạn chức năng tình dục nữ và các yếu tố ảnh hưởng

1. Độ tuổi 

Rối loạn chức năng tình dục có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, ngay cả những người trẻ, liên quan đến sự lo lắng vì thiếu kinh nghiệm trong chuyện chăn gối và áp lực từ công việc, con cái, gia đình chồng, cuộc sống mới sau hôn nhân. Đau khi quan hệ là rối loạn thường gặp ở phụ nữ độ tuổi này, tuy nhiên điều đó gây ảnh hưởng không đáng kể đến cả đời sống tình dục của họ. 

Một số nghiên cứu cho thấy phụ nữ ở độ tuổi từ 40 – 45 sẽ bắt đầu xuất hiện các rối loạn tình dục như không có khoái cảm thứ phát do nguyên nhân khách quan, đau và không thoả mãn khi quan hệ tình dục. Nguồn gốc của các rối loạn tình dục trong giai đoạn này phần lớn do sự sụt giảm các hormone trong cơ thể, đặc biệt là nội tiết tố estrogen gây ra tình trạng khô âm đạo. Sau độ tuổi 45, rối loạn tiền mãn kinh thường bắt đầu xảy ra với các biểu hiện khác nhau như: bốc hoả, rối loạn giấc ngủ, trầm cảm, lo lắng, âm đạo khô và đau, dễ nhiễm trùng và ngứa,… càng làm trầm trọng thêm tình trạng đau rát khi giao hợp.

Bên cạnh đó, quá trình lão hóa đi kèm với tăng nguy cơ các bệnh lý phụ khoa như u xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung, ung thư cổ tử cung,… và các bệnh lý toàn thân như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh lý tim mạch góp phần vào sự hình thành các rối loạn trong đời sống tình dục. Nhiều người quan niệm rằng tuổi già đi kèm với sự suy giảm khả năng tình dục, tâm lý an phận khiến cho phụ nữ xem các biểu hiện suy giảm trong đó là điều đương nhiên, do đó họ không tìm đến sự hỗ trợ từ các chuyên gia tư vấn tình dục. Tuy nhiên, các cặp vợ chồng ở độ tuổi này thường cảm thấy thoải mái hơn vì kinh tế dần ổn định, không có nỗi lo của thai nghén, con cái đã lớn nên có nhiều thời gian bên nhau hơn, do vậy, nếu có nhận thức đúng đắn và điều trị kịp thời các biểu hiện rối loạn thì các cặp vợ chồng vẫn có thể duy trì đời sống tình dục viên mãn. 

Hình 2. Ảnh hưởng của suy giảm estrogen

2. Đặc điểm nhân khẩu xã hội học

Trình độ học vấn: Phụ nữ có trình độ học vấn thấp làm tăng nguy cơ rối loạn tình dục do thiếu kiến thức về sinh lý tình dục bình thường, đồng thời nhận thức kém về các quyền sức khỏe tình dục, không dám tâm sự, bộc lộ với chồng về nhu cầu và cảm xúc của bản thân dẫn đến mâu thuẫn trong hôn nhân. Trong quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học cũng xác định được rằng vợ chồng có cùng trình độ học thức thì sẽ hạnh phúc hơn so với những người có tay nghề và học vấn chênh lệch. Theo một phân tích gần đây cho thấy, việc trang bị kiến thức liên quan đến sức khỏe tình dục có hiệu quả đối với những phụ nữ mắc rối loạn ham muốn. Điều đó cho thấy việc thành lập các đơn vị tư vấn và giáo dục sức khoẻ tình dục ở các trung tâm y tế là cần thiết với vai trò cung cấp kiến thức và định hướng điều trị các rối loạn chức năng tình dục của các cặp vợ chồng.

Tình trạng con cái ngủ chung với bố mẹ: Trên thế giới, ở các quốc gia và vùng lãnh thổ khác nhau sẽ có những thói quen sinh hoạt khác nhau. Đa số con cái ở các nước phương Tây có thói quen ngủ riêng với cha mẹ ngay từ thuở nhỏ, ngược lại, phần lớn trẻ em châu Á đều ngủ chung với cha mẹ mà Việt Nam là một ví dụ. Các cặp vợ chồng có con ngủ chung có khả năng làm tăng nguy cơ rối loạn tình dục cả hai vợ chồng vì quá trình quan hệ có thể bị gián đoạn do con chợt khóc, tỉnh giấc hay diễn ra trong trạng thái lo lắng, bồn chồn, đốt cháy giai đoạn vì sợ con bắt gặp. 

Theo chu kỳ đáp ứng tình dục nữ, một lần hoạt động tình dục cần có thời gian đủ dài để các thay đổi về sinh lý, giải phẫu được hoàn thiện nhằm giúp người nữ dễ dàng đạt khoái cảm và thỏa mãn sau khi giao hợp. Việc con cái ngủ chung gây tâm lý e ngại cho các cặp vợ chồng, khiến cho “cuộc yêu” đôi khi gấp gáp, không đạt được sự thỏa mãn như mong đợi trong đời sống tình dục.

Hình 3. Thói quen ngủ cùng con cái của các cặp vợ chồng

Ảnh hưởng tôn giáo – văn hóa – xã hội: Sự cởi mở của người vợ khi tâm sự với chồng về lĩnh vực tình dục, cũng là một yếu tố khác biệt giữa các nước phương Đông với các nước phương Tây. Đối với phụ nữ Á Đông, do truyền thống văn hóa, sự phân biệt giới tính trong xã hội và một phần ảnh hưởng của tôn giáo, tình dục luôn là vấn đề khó nói, ngay cả với chồng của mình. Việc không dám tâm sự thẳng thắn với chồng ảnh hưởng không nhỏ đến sự tận hưởng và thỏa mãn cuộc sống tình dục của người phụ nữ. Theo nhận định của các chuyên gia tư vấn tình dục, sự chia sẻ, thông cảm và thấu hiểu lẫn nhau từ hai phía thực sự là điều cần thiết cho một cuộc sống tình dục hạnh phúc.

3. Yếu tố về bạn tình 

Rối loạn cương dương và xuất tinh sớm ở nam giới là những yếu tố liên quan chặt chẽ nhất trong tất cả các nhóm ảnh hưởng đến rối loạn tình dục nữ. Trên thực tế, khả năng tình dục của người chồng đóng vai trò không nhỏ trong sự hòa hợp tình dục. Chúng ta không thể phủ nhận chuyện chăn gối sẽ khiến tình cảm vợ chồng khăng khít hơn và là cầu nối bền chặt của cuộc sống hôn nhân. Sự phối hợp nhịp nhàng, ăn ý của người chồng ở các phụ nữ có hoạt động tình dục bình thường sẽ mang lại sự thỏa mãn trong quan hệ tình dục cũng như sự ổn định trong cuộc sống hằng ngày cho người vợ. Tuy nhiên, phụ nữ cũng không nên tỏ ra thất vọng hay gây áp lực vào thời điểm người chồng đang gặp trục trặc về sinh lý, thay vào đó hãy động viên và có trách nhiệm với vấn đề của chồng. Gia đình chỉ có thể hạnh phúc khi cả hai đều cảm thấy thỏa mãn và được yêu thương. 

Hình 4. Khả năng tình dục của bạn tình có thể gây rối loạn tình dục ở phụ nữ

4. Các rối loạn về mặt tâm lý

Nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng hoạt động tình dục của người phụ nữ mang yếu tố tâm lý tình cảm nhiều hơn so với đàn ông. Cụ thể, đôi khi người phụ nữ không có ham muốn tình dục nhưng sự kích thích tình dục lại có thể được thúc đẩy nhờ vào tình cảm trong mối quan hệ yêu đương. Khi phụ nữ có các thay đổi tâm sinh lý như buồn bực, chán nản hoặc các biểu hiện của trầm cảm, tự kỷ có thể gây ra rối loạn chức năng tình dục. Những biến đổi cảm xúc và rối loạn tâm trí thường đi đôi với những rối loạn chức năng của nhiều cơ quan với các biểu hiện như: đau đầu, mất ngủ, đau ngực, đau cơ xương khớp, tăng tiết mồ hôi, đặc biệt là rối loạn và suy giảm tình dục. 

Hình 5.Các rối loạn về mặt tâm lý có thể gây rối loạn tình dục ở phụ nữ

Theo nhiều nghiên cứu, trầm cảm là nguyên nhân tâm lý hàng đầu gây rối loạn chức năng tình dục. Khi bị trầm cảm, các chất dẫn truyền thần kinh thiếu hụt là nguyên nhân khiến não bộ khó gửi tín hiệu đến các cơ quan sinh dục, do đó làm giảm ham muốn và người bệnh thường có cảm giác mệt mỏi, trầm uất, buồn bã vô cớ nên không muốn quan hệ vợ chồng. Bên cạnh đó, các nhóm thuốc chống trầm cảm cũng có ảnh hưởng xấu đến đời sống tình dục của bệnh nhân ở các mức độ khác nhau. Nam giới nổi bật với triệu chứng khó cương dương vật, giảm ham muốn và khó xuất tinh, tương ứng với các triệu chứng giảm hoặc mất hoàn toàn ham muốn, khô âm đạo ở phụ nữ gây cảm giác đau rát và khó khăn khi quan hệ tình dục.

5. Tình trạng bệnh lý

Bệnh lý mạn tính: Các bệnh lý mạn tính như viêm khớp, bệnh tim mạch gây giảm tưới máu cho cơ quan sinh dục; bệnh đái tháo đường, suy giáp, cường giáp, hội chứng Cushing gây thương tổn thần kinh; những bệnh phụ khoa như nhiễm khuẩn âm đạo mạn tính, di chứng phẫu thuật vùng âm đạo - tiểu khung gây dính, xơ hóa các cơ quan có thể dẫn tới đau khi giao hợp, đều ảnh hưởng đến ham muốn tình dục. Thêm vào đó, một số bệnh lý mạn tính là yếu tố làm dễ cho các tình trạng viêm nhiễm tại đường sinh dục của người phụ nữ như bệnh đái tháo đường. Căn bệnh này còn làm khô âm đạo làm cho người phụ nữ bị đau rát, sưng đỏ vùng kín mỗi khi quan hệ, thậm chí khiến họ cảm thấy sợ mỗi khi gần gũi chồng.

Ung thư: Phụ nữ khi điều trị ung thư thường phải đối mặt với nhiều vấn đề ảnh hưởng đến đời sống tình dục. Quá trình điều trị kéo dài kèm theo các tác dụng phụ của thuốc hoá trị, xạ trị khiến bệnh nhân mệt mỏi, suy giảm thể lực, thay đổi cảm xúc và lo sợ bệnh trở nặng là những nguyên nhân khiến cho bệnh nhân không còn thích thú với chuyện chăn gối như trước kia. Hơn thế nữa, trong ung thư vú, sự đối mặt với phẫu thuật cắt bỏ một hoặc cả hai bầu vú có thể khiến cho người bệnh sinh ra cảm giác tự  ti với bạn tình về ngoại hình của mình. Bên cạnh đó, một số loại ung thư tại cơ quan sinh dục như ung thư buồng trứng, ung thư cổ tử cung, ung thư vú,… có thể gây ra tình trạng rối loạn hormone sinh dục, dẫn đến tình trạng khô âm đạo, đau rát khi quan hệ, giảm ham muốn, giảm cực khoái, do đó làm thay đổi chức năng tình dục. Tuy nhiên, phụ nữ mắc ung thư vẫn có thể sinh hoạt vợ chồng ở mức độ phù hợp tùy từng trường hợp, vì vậy người bạn đời biết quan tâm, thấu hiểu sẽ giúp cho bệnh nhân cảm thấy lạc quan, yêu đời, dễ tìm lại được cảm xúc và duy trì được đời sống tình dục.

6. Có thai 

Ở bất kỳ độ tuổi nào, việc mang thai và sinh con đều có ảnh hưởng lớn đến đời sống tình dục nữ giới, nhưng ở mỗi người lại biểu hiện khác nhau. Về mặt sinh lý, cơ thể và nội tiết tố sẽ thay đổi trong suốt thai kỳ. Điều đó có nghĩa là ham muốn tình dục đôi khi gia tăng trong giai đoạn giữa thai kỳ và có thể suy giảm ở những giai đoạn khác. Nhiều phụ nữ cũng có thể lo lắng về việc quan hệ tình dục khi đang mang thai có an toàn hay không. Cho con bú, nuôi con và các công việc khác cũng có thể ảnh hưởng đến thời gian, năng lượng và sự hứng thú về tình dục của họ. Trừ những trường hợp mắc bệnh lý trong thai kỳ như ra máu âm đạo, rỉ ối, viêm nhiễm phụ khoa, đau bụng, cơn go tử cung hoặc do tâm lý lo sợ của phụ nữ mang thai do con quý hiếm thì giao hợp nhẹ nhàng vẫn được khuyến khích. Điều này sẽ giúp cân bằng lại nội tiết trong cơ thể, đáp ứng được nhu cầu của cả hai và giữ lửa cho đời sống vợ chồng.

Hình 6. Phụ nữ mang thai và nguy cơ rối loạn tình dục

Tóm lại, mặc dù không phải bệnh lý có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng các rối loạn tình dục lại ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng đời sống của chị em phụ nữ, thậm chí có thể dẫn đến đổ vỡ trong hôn nhân. Mặt khác, nguyên nhân và các yếu tố liên quan đến rối loạn tình dục ở nữ thường bị xã hội, người bệnh và có thể chính các chuyên gia y tế bỏ qua. Vì vậy, mỗi người phụ nữ cần được trang bị đầy đủ kiến thức về tình dục giúp gỡ bỏ những rắc rối trong các cuộc yêu và tìm đến sự giúp đỡ của các chuyên gia để được chẩn đoán và định hướng phương pháp điều trị phù hợp khi có rối loạn, duy trì hạnh phúc lâu dài và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Tài liệu tham khảo

1. Alirezaei S, Ozgoli G, Majd HA (2018), "Evaluation of Factors Associated with Sexual Function in Infertile Women", Int J Fertil Steril, 12(2):125-129.
2. American Psychiatric Association (2013): Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition. Arlington, VA, American Psychiatric Association.
3. Forbes MK, Baillie AJ, Schniering CA (2014), “Critical Flaws in the Female Sexual Function Index and the International Index of Erectile Function”, The Journal of Sex Research, 51(5), p.p.485-491.
4. Jamali S, Zarei H, Jahromi AR (2014), "The relationship between body mass index and sexual function in infertile women: a cross-sectional survey", Iran J Reprod Med, 12: 189-98.
5. Jannini EA, Buisson O, Rubio-Casillas A (2014), “Beyond the G-spot: clitourethrovaginal complex anatomy in female orgasm”, Nat Rev Urol., 11(9):531-8.

Rối loạn chức năng tình dục nữ ở các trường hợp vô sinh

Rối loạn tình dục ở nữ

Chu kỳ đáp ứng tình dục

Đánh giá rối loạn chức năng tình dục nữ